Sử dụng hệ thống câu hỏi tích hợp trong dạy học văn

1/ X¸c ®Þnh néi dung kiÕn thøc bµi häc víi phÇn gi¶ng v¨n th­êng ®i theo c¸c b­íc:

          B­íc 1: KiÓm tra bµi cò, giíi thiÖu bµi míi.

          B­íc 2: §äc t×m hiÓu bè côc, chó thÝch.

          B­íc 3: §äc t×m hiÓu v¨n b¶n.

          B­íc 4: Tæng kÕt.

          B­íc 5: H­íng dÉn vÒ nhµ.

ë c¸c b­íc, c¸c phÇn ®Òu cã thÓ ¸p dông vµ ¸p dông tèt hÖ thèng c©u hái tÝch hîp.

2/ ¸p dông hÖ thèng c©u hái víi tõng phÇn trong mçi bµi cô thÓ.

2.1- ë phÇn kiÓm tra bµi cò vµ giíi thiÖu bµi míi.

          a) TÝch hîp ngang.

KiÓm tra kiÕn thøc ë bµi cò cña phÇn v¨n b¶n cã kÕt hîp víi TiÕng viÖt, TËp lµm v¨n trong toµn bé ch­¬ng tr×nh.

-VÝ dô: H·y t×m c¸c h×nh ¶nh trong bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” vµ ph©n tÝch t¸c dông nh÷ng h×nh ¶nh ®ã .

ë c©u hái nµy häc sinh vËn dông kiÕn thøc vÒ “Èn dô”trong TiÕng viÖt ®Ó tr¶ lêi .

         b)TÝch hîp däc  .

 -VÝ dô 1:KÕt hîp kiÓm tra bµi cò víi giíi thiÖu bµi míi

          tr¶ lêi nhanh c¸c c©u hái ?

          1/Mét bµi th¬ næi tiÕng cña bµ HuyÖn Thanh Quan mµ em ®· häc ë

             líp 8?        

          2/T×m tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng trong c©u th¬ sau ?

                                      “Mçi n¨m hoa ®µo në

                                         L¹i thÊy …………..”

                                                                                    (Ng÷ v¨n 8)

3/ Mét tªn gäi kh¸c cña truyÖn KiÒu ?

          4/ Thuý KiÒu cã s¾c ®Ñp nh­ thÕ nµo ?

          5/ NguyÔn §×nh ChiÓu cßn cã tªn gäi kh¸c lµ?

          6/ Ng­êi lîi dông ®ªm tèi ®Èy Lôc V©n Tiªn xuèng s«ng lµ ?

          7/ Mét bµi th¬ næi tiÕng cña Ph¹m TiÕn DuËt viÕt vÒ ng­êi lÝnh    

            Tr­êng S¬n lµ ai?

           

Q

U

A

§

E

O

N

G

A

N

G

¤

N

G

§

¤

G

I

A

§

O

A

N

T

R

¦

¥

N

G

T

¢

N

T

H

A

N

H

N

G

H

I

£

N

G

N

¦

¥

C

N

G

H

I

£

N

G

T

H

A

N

H

§

¤

C

H

I

£

U

T

R

I

N

H

H

¢

M

T

I

£

U

§

¤

I

X

E

K

H

¤

N

G

K

I

N

H

Mçi ®¸p ¸n cña c©u hái t­¬ng øng víi hµng ngang ,t×m ra ®¸p ¸n cña 7 c©u hái trªn ta t×m ra hµng däc cã tªn §åNG CHÝ trªn c¬ së ®ã gi¸o viªn dÉn  vµo bµi míi lu«n

          Tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng t¸m n¨m 1945 trong V¨n häc hiÖn ®¹i ViÖt Nam xuÊt hiÖn mét ®Ò tµi míi ®ã lµ t×nh “ §ång chÝ, ®ång ®éi”cña ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng, anh bé ®éi Cô Hå. Lµ mét nhµ th¬ ®Çu tiªn ®ãng gãp thµnh c«ng vµo ®Ò tµi nµy b»ng mét bµi th¬ ®Æc s¾c mang tªn “§ång chÝ”- ®ã lµ ChÝnh H÷u. Vµ ®©y còng chÝnh lµ môc tiªu mµ tiÕt häc nµy muèn giíi thiÖu ®Õn c¸c em.

*VÝ dô 2: KÕt hîp kiÓm tra bµi cò víi giíi thiÖu bµi míi ë bµi “M©y vµ Sãng” cña nhµ th¬ Tagor.

*Tæ chøc trß ch¬i « ch÷.

          C©u hái:

1/ V¨n b¶n cña Et.M«n-§«-Ami-xi viÕt d­íi d¹ng mét bøc th­ cña ng­êi cha göi cho con, nh¾c nhë vÒ th¸i ®é ®èi víi mÑ.

(Ng÷ v¨n 7)

2/ Ba tiÕng ®Çu trong tªn mét bµi th¬ cña nhµ th¬ NguyÔn Khoa §iÒm ®­îc nh¹c sÜ- HuyÒn D©n phæ nh¹c.                                                     

(Ng÷ v¨n9).

3/ Tªn ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm “Thêi th¬ Êu” cña nhµ v¨n Nguyªn Hång .

(Ng÷ v¨n9)

4/ V¨n b¶n viÕt nh­ lêi mÑ ru víi nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp trong ca dao cña nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn

                                                                         

(Ng÷ v¨n 9)

5/ V¨n b¶n nhËt dông cña t¸c gi¶ LÝ Lan viÕt vÒ c¶m xóc cña ng­êi mÑ trong ®ªm  tr­íc ngµy khai tr­êng ®Çu tiªn cña con                   

(Ng÷ v¨n 8)

M

E

T

¤

I

K

H

U

C

H

A

T

R

U

T

R

O

N

G

L

O

N

G

M

E

C

O

N

C

O

C

¤

N

G

T

R

¦

¥

N

G

M

¥

R

A

 Giíi thiÖu bµi míi qua c©u hái .

? §iÓm chung cña c¸c v¨n b¶n trªn lµ g×?

§Òu viÕt vÒ ng­êi mÑ, t×nh c¶m mÑ con

Víi « ch÷ TAGOR – mét t¸c gi¶ Ên §é næi tiÕng víi bµi th¬ nãi vÒ t×nh c¶m mÑ con- bµi th¬ “M©y vµ Sãng” tiÕt häc h«m nay c« sÏ cïng c¸c em ®i t×m hiÓu.

2.2- ë phÇn ®äc t×m hiÓu chó thÝch, bè côc.

§©y lµ phÇn dÔ dµng nhÊt cho tÝch hîp ngang, liªn hÖ kiÕn thøc V¨n-TiÕng viÖt-TËp lµm v¨n th«ng qua c¸c d¹ng c©u hái

          ?H₁- X¸c ®Þnh giäng v¨n b¶n.

          ?H₂- X¸c ®Þnh thÓ lo¹i v¨n b¶n cña v¨n b¶n, x¸c ®Þnh ng«i kÓ, thø tù kÓ (TÝch hîp TËp lµm v¨n)

          ?H₃- Gi¶i thÝch tõ khã (TÝch hîp TiÕng viÖt)

- C©u hái vÒ t¸c gi¶ vµ nh÷ng t¸c phÈm cã liªn quan (TÝch hîp ngang, däc)

-Tãm t¾t v¨n b¶n (TÝch hîp TËp lµm v¨n)

2.3- PhÇn ®äc t×m hiÓu v¨n b¶n.

      Trong phÇn nµy cã thÓ ¸p dông, sö dông hÖ thèng c©u hái tÝch hîp t­¬ng ®èi hiÖu qu¶ khi khai th¸c v¨n b¶n, tÝch hîp ngang víi 3 ph©n m«n v¨n, c¸c t¸c phÈm trong ch­¬ng tr×nh hoÆc tÝch hîp më réng víi c¸c v¨n b¶n kh¸c, tÝch hîp chç…….

Mét sè vÝ dô cô thÓ mµ b¶n th©n t«i ®· vµ ®ang thùc hiÖn

*VÝ dô 1: Bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u

1/ C¬ së h×nh thµnh t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi.

STT	C©u hái	H­íng tr¶ lêi	H­íng tÝch hîp
H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 H10	Më ®Çu t¸c gi¶ ®· giíi thiÖu quª h­¬ng cña c¸c anh nh­ thÕ nµo? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch giíi thiÖu nµy? ChØ ra nghÖ thuËt trong 2 c©u th¬ nµy? NhËn xÐt vÒ cÊu tróc cña hai c©u th¬ . Víi nghÖ thuËt vµ cÊu tróc ®ã gîi cho em ®iÒu g×? V× sao hä ë c¸c miÒn xa l¹ l¹i trë nªn th©n thiÕt víi nhau? NghÖ thuËt ®­îc t¸c gi¶ sö dông trong c©u “sóng bªn sóng…®Çu…®Çu”? Gi¸ trÞ cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt Êy. C¬ së t¹o nªn t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi. (GV chèt-chuyÓn) NhËn xÐt vÒ c©u th¬ gi÷a bµi “§ång chÝ” (GV chèt-chuyÓn)	Giíi thiÖu quª h­¬ng g¾n víi nh÷ng h×nh ¶nh cña mét miÒn quª nghÌo. -N­íc mÆn, ®ång chua, ®Êt sái, ®¸ C¸ch giíi thiÖu nh­ mét lêi trß chuyÖn t©m t×nh gi÷a hai ng­êi lÝnh -Song hµnh, ®èi xøng H×nh ¶nh hai ng­êi lÊy xa l¹, xong hä l¹i cã cïng nguån gèc xuÊt th©n, ®ång c¶nh, ®ång c¶m hä t©m sù víi nhau vÒ c¸i nghÌo cña quª h­¬ng-c¸i nghÌo ®ã cã tõ trong lßng ®Êt, lµn n­íc. Cïng chung môc ®Ých, lÝ t­ëng ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc. §iÖp tõ –sóng, ®Çu Mang tÝnh chÊt hµm xóc hiÖn t­îng. Sù g¾n bã, gÇn gòi, chia sÎ khã kh¨n trong chiÕn ®Êu Hä cïng môc ®Ých, cïng lÝ t­ëng -§ång c¶nh, ®ång c¶m, cïng chung môc ®Ých lÝ t­ëng ®Êu tranh v× ®éc lËp hoµ b×nh d©n téc -Víi cÊu tróc xong hµnh ®èi xøng m­în tôc ng÷, thµnh ng÷, lêi th¬ méc m¹c, gi¶n dÞ…… Hä cïng hoµn c¶nh xuÊt th©n ®ång c¶nh, ®ång c¶m, hä hiÓu nhau, hä cã cïng môc ®Ých, mét lÝ t­ëng sèng, lÝ t­ëng ®Êu tranh cho hoµ b×nh, ®éc lËp tù do. §©y chÝnh lµ c¬ së t¹o nªn tÝnh tri ©m, tri kû t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi sau nµy…. -Mét c©u ®Æc biÖt kÕt qu¶ cña nh÷ng ý trªn. -§óng ®©y lµ mét c©u ®Æc biÖt chØ cã hai tiÕng nh­ khÐp l¹i t×nh c¶m cña t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi. Nã nh­ dån nÐn chÊt chøa, bËt ra thËt th©n thiÕt thiªng liªng nh­ tiÕng gäi ®ång ®éi lµ cao trµo cña mäi c¶m xóc më ra nh÷ng g× chøa ®ùng ë c©u sau	-TÝch hîp TiÕng viÖt -TÝch hîp TËp lµm v¨n -TÝch hîp TiÕng viÖt. -TÝch hîp TËp lµm v¨n -TÝch hîp TiÕng viÖt -TÝch hîp TLV -TÝch hîp TV -TÝch hîp TLV -TÝch hîp TLV -TÝch hîp chê

                                           

*VÝ dô2: VÝ dô cô thÓ khi t×m hiÓu v¨n b¶n “Mïa xu©n nho nhá”trong phÇn t×m hiÓu v¨n b¶n

          1/H×nh ¶nh mïa xu©n thiªn nhiªn ;                                                                                                                 

STT	C©u hái	H­íng tr¶ lêi	H­íng tÝch hîp
1 2 3 4 5 6 7	T¸c gi¶ ®· ph¸c ho¹ h×nh ¶nh thiªn nhiªn Mïa xu©n nh­ thÕ nµo ? -CÊu t¹o ng÷ ph¸p trong 2 c©u ®Çu cã g× ®Æc biÖt ?Cã t¸c dông g× khi x©y dùng cÊu t¹o ®Æc biÖt ®ã ? Ngoµi ra ë nh÷ng c©u tiÕp theo, t¸c gi¶ sö dông kiÓu c©u g×? ThÓ hiÖn c¶m xóc g×? (GV b×nh chuyÓn) Thö pháng ®o¸n trong hai c©u th¬ tiÕp theo “giät long lanh” lµ giätg×? H·y x¸c ®Þnh biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc sö dông trong hai c©u th¬? Nãi râ ®iÒu g×? Em cã liªn hÖ víi bøc tranh mïa xu©n thiªn nhiªn nµo trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu c¸c v¨n b¶n ®· häc? GV b×nh chó thªm.	-T¶ c¶nh thiªn nhiªn mïa xu©n víi nh÷ng h×nh ¶nh quen thuéc, dßng s«ng xanh ,b«ng hoa tÝm biÕc ,tiÕng chim chiÒn chiÖn … -§¶o vÞ ng÷ trong hai c©u ®Çu ; “Mäc gi÷a dßng s«ng xanh Mét b«ng hoa tÝm biÕc” §éng tõ “mäc”lµm vÞ ng÷ ®Æt tr­íc bé phËn chñ ng÷ ,ë ®Çu khæ th¬ ,®Çu ®o¹n th¬ lµ mét dông ý nghÖ thuËt cña t¸c gi¶. Nã kh«ng chØ t¹o cho ng­êi ®äc Ên t­îng ®ét ngét bÊt ngê, míi l¹, mµ cßn lµm cho h×nh ¶nh sù vËt trë nªn sèng ®«ng nh­ ®ang diÔn tr­íc m¾t. T­ëng nh­ b«ng hoa tÝm biÕc kia ®ang tõ tõ, lå lé mäc lªn, v­¬n lªn, xoÌ në trªn mÆt n­íc xanh s«ng xu©n. -KiÓu c©u c¶m “¬i con chim chiÒn chiÖn  Hãt chi mµ vang trêi” TiÕng chim chiÒn chiÖn hãt rÝu ra trong bÇu trêi xu©n, cµng lµm cho kh«ng khÝ trë nªn vui t­¬i, rén rµng, Êm ¸p vµ n¸o nøc. ThÓ hiÖn c¶m xóc say s­a tr­íc c¶nh vËt mïa xu©n thiªn nhiªn cña t¸c gi¶… -Kh«ng râ lµ giät g×. Giät s­¬ng sím, giät m­a xu©n, giät long lanh hay lµ giät n­íc trong suèt ph¶n ¸nh b×nh minh… -NÕu liªn hÖ víi hai c©u trªn th× cã thÓ lµ giät s­¬ng long lanh cña tiÕng chim chiÒn chiÖn ®ang hãt vang trêi…Hay réng h¬n lµ giät c¶m xóc cña nhµ th¬ tr­íc thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp, trong s¸ng… - NghÖ thuËt Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c tiÕng chim th«ng th­êng ®­îc c¶m nhËn b»ng thÝnh gi¸c , giät s­¬ng cã thÓ c¶m nhËn b»ng thÝnh gi¸c, giät c¶m xóc b»ng c¶m gi¸c …nh­ng l¹i ®­îc c¶m nhËn b»ng xóc gi¸c… nh­ng l¹i ®­îc c¶m nh¹n b»ng xóc gi¸c “®­a tay h­íng vÒ” C¶m høng say s­a ®Õn bÊt tËn cña con ng­êi tr­íc mïa xu©n, sö dông mäi gi¸c quan ®Ó th©u tãm, ®Ó ®ãn nhËn mïa xu©n. -Mïa xu©n trong “TruyÖn KiÒu”-®o¹n trÝch “C¶nh ngµy xu©n”:   “Cá non xanh rîn ch©n trêi Cµnh Lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa” C¶nh ®Ñp kiªu sa, trong s¸ng víi nh÷ng h×nh ¶nh ­íc lÖ tuyÖt ®Ñp. Kh¸c víi mïa xu©n nho nhá víi nh÷ng h×nh ¶nh mïa xu©n thiªn nhiªn thËt gÇn gòi, b×nh dÞ mµ ®¸ng tr©n trong biÕt bao. -C¶m xóc cña t¸c gi¶ tr­íc mïa xu©n dÔ dµng liªn hÖ víi  nh÷ng c¶m xóc cña nhµ th¬ Xu©n DiÖu tr­íc mïa xu©n:                “Hìi xu©n hång ta muèn c¨n vµo ng­¬i” ThÓ hiÖn sù kh¸t khao t­ëng nh­ muèn ngÊu nghiÕn, muèn “nuèt chöng” lÊy mïa xu©n cña ®Êt trêi…   Cßn víi Thanh H¶i, mét ®éng t¸c nhÑ nhµng nh­ng còng rÊt tr©n träng mïa xu©n. “§­a tay høng vÒ” còng lµ t×nh yªu víi mïa xu©n nh­ng ®ã lµ mét t×nh yªu dÞu nhÑ mµ s©u s¾c biÕt nh­êng nµo…	-TÝch hîp ngang (phÇn TiÕng viÖt)  TÝch hîp ngang (phÇn TiÕng ViÖt) TÝch hîp ngang (phÇn TiÕng ViÖt) TÝch hîp däc

Th«ng qua hÖ thèng c©u hái tÝch hîp, gi¸o viªn ®· cïng häc sinh c¶m nhËn ®­îc bøc tranh  mïa xu©n thiªn nhiªn cña bµi th¬, ®¶m b¶o ®Æc tr­ng cña mét v¨n b¶n nghÖ thuËt qua nh÷ng biÓu hiÖn nghÖ thuËt ®Ó thÓ hiÖn néi dung cña v¨n b¶n, h¬n n÷a cßn gãp phÇn më réng cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc v¨n häc cã liªn quan khi c¸c em c¶m nhËn th¬ v¨n.

2.4-TÝch hîp trong phÇn tæng kÕt.

          Tõ nh÷ng néi dung häc sinh ®· ®­îc t×m hiÓu qua c¸c phÇn tr­íc, h­íng tÝch hîp chñ yÕu ë phÇn nµy lµ ®Ó häc sinh liªn hÖ v¨n b¶n víi cuéc sèng, víi c¸c m«n häc kh¸c hoÆc liªn hÖ vÒ t­ t­ëng, t×nh camr cña b¶n th©n häc sinh…

          VD: Tæng kÕt ý nghÜa v¨n b¶n “¸nh tr¨ng”cña NguyÔn Duy:

STT	C©u hái	H­íng tr¶ lêi	H­íng tÝch hîp
1 2 3 4	Qua t×m hiÓu toµn bé bµi th¬ “¸nh tr¨ng” nhËn xÐt kÕt cÊu giäng ®iÖu bµi th¬? KÕt cÊu, giäng ®iÖu ®ã cã t¸c dông g×? §äc bµi th¬ “¸nh Tr¨ng” em c¶m nhËn ®­îc ®iÒu g×? T×m trong v¨n häc ViÖt Nam nh÷ng bµi th¬ vÒ Tr¨ng chøa hµm ý kh¸c?	-KÕt hîp hµi hoµ gi÷a tù sù víi tr÷ t×nh. -Giäng ®iÖu t©m t×nh cña thÓ th¬ n¨m ch÷. -NhÞp th¬ khi th× tr«i ch¶y, tù nhiªn, nhÞp nhµng, lóc th× ng©n nga thiÕt tha c¶m xóc, lóc l¹i trÇm l¾ng biÓu hiÖn suy t­. -KÕt cÊu, giäng ®iÖu cã t¸c dông lµm næi bËt chñ ®Ì, lêi gi¶n dÞ nh­ng gîi nhiÒu c¶m nghÜ, t¹o tÝnh ch©n thùc, ch©n thµnh, g©y Ên t­îng m¹nh cho ng­êi ®äc. -Tõ mét c©u chuyÖn riªng, bµi th¬ cÊt lªn lêi tù nh¾c nhë thÊm thÝa vÒ th¸i ®é, t×nh c¶m ®èi víi nh÷ng n¨m th¸ng qu¸ khø gian lao, t×nh nghÜa víi ®Êt n­íc… -¸nh Tr¨ng n»m trong m¹ch c¶m xóc “Uèng n­íc nhí nguån” gîi lªn ®¹o lÝ sèng thuû chung ®· trë thµnh truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc ViÖt Nam. VD: -Th¬ Tr¨ng cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh: Ng¾m tr¨ng, R»m th¸ng giªng, Tin th¾ng trËn… -Th¬ Tr¨ng cña Hµn MÆc Tö. - Th¬ Tr¨ng cña Hå Xu©n H­¬ng…	TÝch hîp ngang (TËp lµm v¨n) TÝch hîp ngang Liªn hÖ thùc tÕ cuéc ssèng TÝch hîp ngang-däc

2.5- H­íng dÉn vÒ nhµ.

       ë phÇn h­íng dÉn vÒ nhµ, víi hÖ thèng c©u hái tÝch hîp gióp häc sinh chuÈn bÞ bµi tèt h¬n, cã ®iÒu kiÖn «n l¹i nh÷ng kiÕn thøc ®· häc dÔ dµng, ®ång thêi më réng h¬n nh÷ng kiÕn thøc cã liªn quan.

          VD: Sau khi häc xong v¨n b¶n “Chã Sãi vµ Cõu non” trong th¬ ngô ng«n cña La-Ph«ng-Ten, gi¸o viªn h­íng dÉn chuÈn bÞ bµi sau:

          1/Tõ v¨n b¶n “Chã Sãi vµ Cõu non”, h·y thö “soi” vµo “TiÕng nãi v¨n b¶n” cña NguyÔn §×nh Thi (Ng÷ v¨n 9-TËp 2) xem cã ®iÓm nµo trïng hîp? H·y nªu râ ®iÓm ®ã?

          2/ S­u tÇm thªm th¬ ngô ng«n cña La-Ph«ng-Ten.

          3/ Tù rót kinh nghiÖm khi lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét t¸c gi¶-t¸c phÈm qua bµi viÕt cña Buy-Ph«ng “Chã Sãi vµ Cõu non” ghi râ nh÷ng ®iÒu em häc ®­îc sau khi ®äc v¨n b¶n nµy.

* ChuÈn bÞ bµi sau: “Con Cß”:

          1/ T×m hiÓu vÒ t¸c gi¶ ChÕ Lan Viªn ( T×m trong s¸ch v¨n häc líp 12, cuèn Thi nh©n ViÖt Nam hoÆc c¸c b¸o, t¹p chÝ…). S­u tÇm Ýt nhÊt mét bµi th¬ cña ChÕ Lan Viªn.

          2/ T×m nh÷ng bµi th¬, ca dao cã h×nh ¶nh Con Cß. Suy nghÜ xem “Con Cß” ®ã Èn dô cho ai…?

          3/ Tr¶ lêi c¸c c©u hái theo ®Ò bµi:

-         T×m hiÓu chó thÝch.

-         X¸c ®Þnh giäng ®äc, thÓ th¬ cña bµi th¬.

-         ë tiÕt 1, t×m hiÓu h×nh ¶nh Con Cß trong lêi ru tuæi Êu th¬, t×m hiÓu kÜ ý nghÜa 4 c©u th¬ ®Çu, nhËn xÐt c¸ch vËn dông s¸ng t¹o ca dao vµo bµi th¬ cña t¸c gi¶.T×m hiÓu Con Cß trong ®o¹n ®Çu bµi th¬ mang ý nghÜa biÓu t­îng g×?